ÇÖLYAK HASTALIĞI
Çölyak hastalığı, genetik yatkınlığı olan bireylerde buğday, arpa, çavdar gibi tahıllarda bulunan gluten isimli proteine karşı duyarlılık sonucu gelişir. Hastalık temel olarak proksimal ince bağırsağı etkiler ancak farklı organ/sistem etkilenmeleri de söz konusudur.
Diyete gluten girmediği sürece hastalık görülmez. Bu nedenle hastalığın görülme sıklığı beslenmede buğdayın önemli yer tuttuğu toplumlarda artmıştır.
Çocukluk çağının en yaygın malabsorbsiyon nedeni olan bu hastalık, çocukları ve erişkinleri yaşam boyu etkilemekte ve her yaşta ortaya çıkabilmektedir.
Anne sütünün uzun süre verilmesi, anne sütü alırken ek gıdaların başlanması pek çok çalışmada yararlı bulunurken, viral enfeksiyonlar, gıda katkı maddeleri, sigara gibi çevresel etmenlerin hastalığın oluşumunda olumsuz etkileri olduğu düşünülmektedir.
TANI
Hastalık bazı bireylerde yıllarca hiç belirti vermez veya çok hafif seyredebilir ve kişi çölyaklı bir hasta olduğunu uzun süre fark etmeyebilir. Hastalık tipik belirtilerle başlayabileceği gibi çok hafif belirtilerle de seyredebilir.
Çölyak hastalığı olan çocuklarda özellikle karın ağrısı, karında şişlik, ishal, huzursuzluk, iştahsızlık, enfeksiyonlarda artış ve gelişme geriliği, kusma, kilo alamama ve boy uzamasında yavaşlama gibi tipik belirtilerle ortaya çıkabilir. Erişkin dönemde ise inatçı ishal, halsizlik, kilo kaybı ön plandadır.
Çölyak hastalığı tanısı serolojik testler ve ince barsak biyopsisi ile konur.
Erken tanı hastalığın seyrini değiştirebilir. Bu nedenle tarama önemlidir.
Çölyak hastaların birinci ve ikinci derece akrabaları, Tip 1 Diyabet ve otoimmun endokrin hastalığı olanlar, erken osteoporozu, osteomalazisi olanlar, açıklanamayan transaminaz yüksekliği, demir eksiliği anemisi, yüksekliği, boy kısalığı, Turner ve Down sendromu olanlar çölyak hastalığı açısından taranmalıdır.
TEDAVİ
Çölyak hastalığının tek tedavisi ömür boyu buğday, arpa, çavdar, yulaf tahıllarında bulunan glutenin diyetten çıkarılmasıdır.
Pirinç, mısır, baklagiller, et, balık, yumurta, patates, soya fasülyesi, meyve ve sebzeler gluten içermez. Tanı alan hastalarda glutensiz diyetin yanısıra eksikliği saptanan vitamin ve diğer besin öğeleri destekleyici tedavi olarak eklenir.( en sık demir, folik asit, vitamin D ve kalsiyum)
Uzm.Dr.Neslihan BAYSAL
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı